Telif Hakkı Nedir?

Telif hakkı, bir yaratıcının bir eser ortaya çıkardığında sahip olduğu yasal haktır. Telif hakkı, eserlerin kopyalanması, dağıtımı, yayınlanması ve sergilenmesi gibi uyarlamalarını kontrol altına alabilmesi için eserin yaratıcısına kontrol hakkı verir. Örneğin, müzik, sinema, film, yazılı eserler ve görsel sanat çalışmaları vb. Telif hakkının amacı, yaratıcı işler üreten sanatçıların, bu işlerin kullanımından ortaya çıkacak maddi ve manevi sonuçlarından faydalanmasını ve aynı zamanda eser haklarının korunmasını sağlamaktır. Bu haklar, birçok farklı tür eser için geçerlidir. Telif hakkı, eserin yaratıcısı tarafından otomatik olarak kazanılır ve yaratıcının isteği boyunca devam eder. Yaratıcının vefatından sonra ise haklar genellikle mirasçılarına devreder. Böylelikle telif hakkının korunması, eserin yaratıcısının ölümünden sonra dahi bir süre devam eder. Telif hakkı, aynı zamanda tüketici haklarına da saygı gösterilmesi adına önemlidir. Telif hakkı koruma süresi eserin oluşturulma süresine ve eser türüne göre değişim gösterebilir. Bir sanatçı tarafından oluşturulan eserler genel olarak sanatçının ölümünden sonra 70 yıl boyunca devam ederken, bir şirket tarafından yaratılan eserlerin telif süresi de 70 yıl olabilir. Fakat telif hakkı sürelerinde, her eserin aynı olmadığını, genel kurallarda bazen bazı istisnalar ortaya çıktığını da söyleyebiliriz. Telif hakkı, bir eserin kullanımını veya dağıtımını kontrol etmekle birlikte, diğer kişilerin bu eserleri kullanma veya çoğaltma haklarına da sınırlamalar getirir. Telif hakkı, eser sahibinin çalışmalarını (yazılı, sözlü veya görsel) kullanımının kontrol etme hakkıdır. Bu çalışmalara örnek olarak aşağıdaki eserleri sayabiliriz;

Edebi Eserler: Kitaplar, makaleler, şiirler ve diğer yazılı eserler
Drama Eserleri: Oyunlar, senaryolar ve diğer performans çalışmaları
Müzik Eserleri: Besteler ve müzik kayıtları
Sanatsal Eserler: Resimler, heykeller, çizimler ve diğer görsel sanatlar
Sinema ve Tiyatro: Filmler, televizyon programları, tiyatro oyunları ve hikayeleri
Ses Kayıtları: Müzik veya diğer ses kayıtları
Yazılım: Bilgisayar programları, web site kurumları, mobil uygulamalar vb.
Mimari İşler: Bina planları ve mimari çizimler, tasarımlar
Fotoğrafçılık ve Görsel Çalışmalar: Orijinal fotoğraf çekimleri, grafik tasarım çalışmaları, 3D modeller, animasyon tasarımları vb.

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) uyarınca bu eserlerin sahiplerine; eseri dağıtma, sergileme ve çoğaltma gibi haklar verilir. Aynı zamanda eserler de bu kanun uyarınca güvence altına alınmış olur.

Telif Hakkı Nasıl Alınır?

FSEK gereğince telif hakları kanunda koruma altına alınmıştır. Aslında bu sebeple de bir eser ortaya çıktığı andan itibaren, eser sahibi doğrudan telif hakkına sahip olmuş olur. Ama bir eserin sahibi olduğunuz konusunda, ispat gerektiren durumlar için telif hakkı almak, kesinlikle fayda sağlayacaktır. Eserin niteliğine göre üç farklı tescil vardır;

İsteğe Bağlı Tescil: Eser sahibinin, Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne başvurarak yaptığı tescil işlemleridir.
Noter Yoluyla Tescil: Eserin size ait olduğunun ve bunun noter tasdiki ile tescillenmesine anlamına gelir.
Zorunlu Tescil: Sinema, müzik, bilgisayar oyunları gibi eserlere, umuma açılmadan önce eser sahipleri tarafından zorunlu olarak telif hakkı tescili yaptırılmasıdır.

Telif Hakkı Örnekleri

Edebi Eserler

Kitap ismi telif hakkı da son derece merak edilen haklardan biridir. Kitap basımı telif hakkı, kitap ismi telif hakkı gibi konular bir yazar için oldukça önemlidir. Kitaplar, telif hakkı korumasından yararlanan en yaygın yaratıcı işlerden biridir. Yazılı bir eser olarak kitaplar, telif hakkı koruması altında girmektedir. Yazar, kitabın yayınlaması ile ilgili haklara sahiptir. Bu hakları kullanarak, kitabın çoğaltılmasını, dağılmasını veya satılmasını kontrol edebilir. Telif hakkı kitabın yayınlanması ile başlar ve yazarın vefatından bir süre sonraya kadar devam eder.

Film / Drama Eserleri

Filmler, telif hakkı koruması altındaki bir diğer yaratıcı işlerden biridir. Filmin içerisinde bulunan, katkısı olan, bir yapımcı, bir film veya TV şovunun genel haklarını ve telif haklarını elinde bulundurur. Senaryo, film müziği, kullanılan müzik veya şarkı, film ismi gibi özellikler, isim telif haklarını doğurur. Bu haklar ile yapımcı, ortaya çıkan filmin veya eserin yayınlandığı andan itibaren tüm telif haklarını kontrol eder.

Müzik Eserleri

Müzik, telif hakkı koruması bulunan bir diğer yaratıcı sanatlardan biridir. Bir müzisyen, ürettiği müzik eserinin kullanması, çoğaltılması veya dağıtılması üzerinde tamamıyla kontrol sahibidir. Şarkıların, şarkı sözlerinin ve eserlerin isim telif hakları, eser sahipleri için oldukça kıymetlidir. Telif hakkı, müzisyenin eseri yarattığı andan itibaren başlar ve sanatçının ölümünden itibaren bir süre daha (bazı ülkelerde bu süre değişebilir) devam edebilir.

Görsel Çalışmalar

Görsel çalışmalar, bir fotoğraf, bir sanat eseri veya bir belge olarak, telif hakkı koruması altındadır. Bir fotoğrafçı, bir fotoğrafın kullanımını kontrol edebilir ve fotoğrafını kullanmak isteyen kişilerin önceden izin almasını gerektirebilir. Bu haklar, fotoğrafın çekildiği andan itibaren başlar ve bazı durumlarda, fotoğrafçının ölümünden sonra da bir süre boyunca devam edebilir.

Telif Hakkı Alınca Ne Olur?

Telif hakkı, bir kişi veya kurumun belirli bir çalışma veya materyal üzerinde yasal haklara sahip olduğu anlamına gelir. Bir kişi veya kurum telif hakkı aldığında, bu genellikle bir yasal süreç başlatır. Bu durumda telif hakkı cezaları da telif hakkı sahibinin, haklarının ihlal edildiğini düşündüğü durumlarda başvurabileceği yasal yaptırımların sonucu olarak ortaya çıkabilir.

Telif hakkı cezaları, ülkeden ülkeye ve telif hakkı sahibinin talebine göre değişebilir. Bu çalışmanın veya materyalin kopyalanması, dağıtımı veya kullanımı için eser sahibinin izin vermesi gerektiği anlamına gelir.

Telif hakkı cezaları, çeşitli şekillerde uygulanabilir. Telif hakkı sahibi, telif haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde, öncelikle ihlal eden kişi veya kuruluşu uyarma bildirgesi göndererek durumu çözmek isteyebilir. Bu uyarıya rağmen ihlal devam ederse, telif hakkı sahibi yasal adımlar atma yoluna gidebilir.

Telif hakkı ihlalleri, tazminat davaları, para cezaları, hapis cezaları veya yasal cezalar gibi sonuçlara yol açabilir. İhlal edilen çalışma kaldırılabilir veya ihlal eden kişi ya da kuruluş para cezalarına ve diğer yasal yaptırımlara maruz kalabilir. Ancak her konu ve durum farklıdır. Karar sonuçları, telif hakkı sahibi tarafından açılan davaya ve mahkemenin kararına bağlı olarak değişebilir.

Telif Hakkı İhlali ve Cezası

Telif hakkı kullanımı, yaratıcılara eserleri koruma ve maddi manevi fayda sağlama hakkı verir. Fakat telif hakkı ihlali, bir eserin hak sahibinin izni olmadan kullanılması demektir. Bu şekilde kullanımın sınırları aşılır ve farklı amaçlar uğruna eser sahibinin haklarını ihlal etmek anlamına gelir. Bir eserin kopyalanması, dağılması veya izinsiz yayınlanması, telif hakkı ihlaline örnek olarak verilebilir. Telif hakkını ihlal etmek, istenilmeyen bazı sorunlar ortaya çıkarabilir. Telif hakkı ihlali, yasal olarak ciddi sonuçlar doğurabilir ve telif hakkı ihlali cezası tazminat davaları veya hapis cezaları ile sonuçlanabilir. Telif hakkı cezalarının sonuçları, ihlalin süresine veya türüne göre değişiklik gösterebilir. Tazminat davalarında telif hakkı sahibi kişi, ihlalin kendisine verdiği zararı beyan ederek, karşı taraftan tazminat talep edebilir.

Telif Hakkı İhlali Örnekleri

Telif hakkı ihlallerinin yukarıda bahsettiğimiz gibi birçok çeşidi ve örnekleri vardır. Fakat kısa şekilde telif hakkı ihlallerini bahsedecek olursak;

Eserin izinsiz olarak değiştirilmesi,

Eserin, eser sahibinden izinsiz şekilde sunulması, gösterimi,

Eserin, eser sahibinden izinsiz olarak dağıtılması,

Eser hakkında yanılmaya yönelik yanlış bilgi verilmesi,

Eserin, eser sahibinden izinsiz olarak satışa sunulması,

Eserin, eser sahibinden izinsiz kiralanması,

Eserin isminin değiştirilmesi, farklı isim ile adlandırılması gibi örnekler verebiliriz.